F/X yeriga va ekinlariga yetkazilgan zararni undirish uchun nima qilish kerak?
@Yurist_Xizmati 5092-savol:
Assalomu alaykum, men fermer xo‘jaligi rahbariman. Biz joylashgan hududda yangi elektr podstansiya qurilyapti, podstansiyaga elektr kabellari va stolbalar o‘rnatish ishlari olib borilyapti. Bizdagi bir necha fermer xo‘jaliklari yerlariga, shu jumladan bizning xo‘jaligimiz yerlariga ham stolbalar o‘rnatishmoqchi bo‘lishyapti qurayotgan tashkilot. Shu stolba o‘rnatish vaqtida ekin maydonlarimizga yuk mashinalari va kranlar kirib ekin maydonlarimizni payhon qilishadi. Bizning bu ko‘radigan zararimizni kimdan va qanday tartibda undiramiz? Quruvchi tashkilot xususiy, adashmasam davlat buyurtmasini bajaryapti. Shu masalada batafsil ma’lumot bersangiz, iltimos. Hokimiyat va prokuratura tomoshabin bo‘lib turibdi.
YURIST JAVOBI:
Fuqarolik kodeksining 985-moddasiga muvofiq, g‘ayriqonuniy harakat (harakatsizlik) tufayli fuqaroning shaxsiga yoki mol-mulkiga yetkazilgan zarar, shuningdek yuridik shaxsga yetkazilgan zarar, shu jumladan boy berilgan foyda zararni yetkazgan shaxs tomonidan to‘liq hajmda qoplanishi lozim.
Ushbu holatda:
Quruvchi tashkilot (podryad tashkiloti) bevosita zarar yetkazmoqda.
Davlat buyurtmachisi (agar bunday bo‘lsa) qurilish ishlariga buyurtmachi sifatida javobgar bo‘lishi mumkin.
❓Zararni qanday isbotlash kerak?
Zararni qoplash to‘g‘risidagi da’vo muvaffaqiyatli bo‘lishi uchun quyidagilar isbotlanishi lozim:
• Zarar faktining mavjudligi (ekin maydonlarining buzilganligi, mahsulot yo‘qotilishi);
• Zarar miqdori (ekspertiza yoki hisob-kitob asosida);
• Quruvchi tashkilotning aybi (ya’ni u o‘z harakatlari bilan bevosita zarar yetkazgani);
• Zarar va harakatlar o‘rtasidagi sababiy bog‘liqlik.
Buning uchun:
Ekin maydonlariga zarar yetkazilgani bo‘yicha dalolatnoma tuzish lozim. Hokimiyat yoki boshqa mas’ul organlar orqali bu rasmiylashtirilishi mumkin.
Zararning miqdorini aniqlash uchun agrar ekspertiza yoki boshqa mutaxassislar xulosasi olinishi lozim.
Guvohlarning ko‘rsatmalari, fotosurat va videolar, traktor/mashinalarning harakatini tasdiqlovchi hujjatlar dalil sifatida olinishi kerak.
• Avvalo, quruvchi tashkilotga rasmiy talabnoma (pretensiya) yuborish tavsiya etiladi. Unda yetkazilgan zarar va qoplash talabi ko‘rsatiladi.
• Agar quruvchi tashkilot zararni qoplashdan bosh tortsa yoki e’tiborsiz qoldirsa, sudga da’vo arizasi beriladi.
Bunda Iqtisodiy protsessual kodeks 33-moddasiga ko‘ra yuridik shaxslarga nisbatan da’volar ular davlat ro‘yxatidan o‘tgan joydagi iqtisodiy sudga zararni qoplash bo‘yicha da’vo qilish lozim.
Qo‘shimcha ma’lumot da’vo arizasiga:
• Ekin maydoniga zarar yetkazilgani haqidagi dalolatnomalar,
• Foto va video dalillar,
• Agrar ekspertiza xulosasi,
• Guvohlarning yozma ko‘rsatmalari,
• Quruvchi tashkilotga yuborilgan rasmiy talabnoma va ularning javobi (agar bo‘lsa),
• Yetkazilgan zararning pul miqdoridagi hisob-kitobi ilova qilinadi.
♂️ Qo‘shimcha tavsiya: Advokat yollash tavsiya etiladi, chunki zarar isbotlash va sud protseduralarini yuritishda huquqiy yordam kerak bo‘lishi mumkin.