Haqorat uchun qancha ma’naviy ziyon undirsa bo‘ladi?
@Yurist_Xizmati 5090-savol:
Assalomu alaykum meni taxqirlab xaqorat qilgan va obrosizlantirganligi va bundan menga sog‘lig‘imga zar yetkizilsa sog‘ligimni tiklash uchun javobgar nechi barobargacha menga zararni qoplab beriwi kerak. SMS yozgan taxqirlab o‘zini raqami dan Javob uchun rahmat.
YURIST JAVOBI:
O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga ko‘ra har qanday holatda ham shaxsni haqorat qilish, unga tuhmat qilish taqiqlangan. Bu huquq hech kimga berilmagan. Aksincha mazkur qilmishlarni sodir etgan shaxslarga nisbatan ma’muriy va jinoiy javobgarlik choralari belgilangan.
Xususan, Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeks 41-moddasiga muvofiq haqorat qilish, ya’ni shaxsning sha’ni va qadr-qimmatini qasddan kamsitish:
bazaviy hisoblash miqdorining 20 baravaridan 40 baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi.
Shuningdek, ushbu kodeks 40-moddasida tuhmat, ya’ni bila turib yolg‘on, boshqa bir shaxsni sharmanda qiluvchi uydirmalarni tarqatish:
bazaviy hisoblash miqdorining 20 baravaridan 60 baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘lishi mustahkamlab qo‘yilgan.
Endi qarang! agar yuqoridagi qilmishlar ma’muriy jazo qo‘llanilgandan keyin 1 yil davomida qayta sodir etilsa unda bu qilmishlarga nisbatan jinoiy javobgar chorasi qo‘llanadi. (Jinoyat kodeksi 139-moddasi tuhmat, 140-moddasi haqorat)
❗️Bu holatda siz tuman IIBga va prokuraturaga murojaat qilishingiz lozim.
➡️Ma’naviy zararni undirish masalasi mutlaqo boshqacha. Ma’naviy ziyonning aniq miqdori belgilanmagan va belgilanishi mumkin ham emas. Chunki ma’naviy ziyon insonning ichki hissoyoti va kechinmalariga bog‘liq bo‘ladi.
♂️ Misol uchun tuxmat bir shaxsga qattiq ta’sir qilishi, uning sog‘ligi yomonlashishi, og‘ir oqibatlarga ta’sir qilishi mumkin bo‘lsa, ba’zi shaxslarga nisbatan bunday bo‘lmasligi mumkin. Shuning uchun qonun chiqaruvchi ma’naviy ziyon miqdorini aniq belgilamaydi.
Oliy Sud Plenumining 2000-yil 28-apreldagi 7-son “Ma’naviy zararni qoplash haqidagi qonunlarni qo‘llashning ayrim masalalari to‘g‘risida”gi qarori 2-bandiga asosan ma’naviy zarar deganda jabrlanuvchiga qarshi sodir etilgan huquqbuzarlik harakati (harakatsizlik) oqibatida u boshidan kechirgan (o‘tkazgan) ma’naviy va jismoniy (kamsitish, jismoniy og‘riq, zarar ko‘rish, noqulaylik va boshqa) azoblar tushuniladi.
Bunda Fuqarolik kodeksining 1021-moddasiga binoan ma’naviy zarar uni yetkazuvchining aybi bo‘lgan taqdirda, zarar yetkazuvchi tomonidan qoplanadi.
Bunda ma’naviy zararni qoplash miqdori jabrlanuvchiga yetkazilgan jismoniy va ma’naviy azoblarning xususiyatiga, shuningdek ayb tovon to‘lashga asos bo‘lgan hollarda zarar yetkazuvchining aybi darajasiga qarab sud tomonidan aniqlanadi (FK 1022-m).
☝️Aynan shu qoidaga muvofiq sizga yetkazilgan ma’naviy ziyonni o‘zingiz mustaqil baholaysiz va bunda sud ish holatlaridan kelib chiqib, siz so‘ragan ma’naviy ziyon summasini to‘liq yoki ma’lum qismini undirib berishi mumkin.
✅ Shunday ekan, sizlar sudining qarorini asos qilib, fuqarolik sudiga yuridik shaxsdan ma’naviy ziyonni qoplash bo‘yicha da’vo arizasi bilan murojaat qilishingiz lozim.
✅ Fuqarolik protsessual kodeksining 33-moddasiga muvofiq da’vo arizasini siz yuridik shaxs joylashgan joydagi sudga berishingiz lozim.