Merosni egallashda da’vo muddati qo‘llaniladimi?
–Ha, da’vo muddati qo‘llanilishi bilan qiziq. Istisno holatlar esa, ayrim holatlardagina cheklangan tarzda nazarda tutilgan. Odatda, da’vo muddati fuqarolik huquqlarini himoya qilishda universal ahamiyat kasb etadi.
Da’vo muddati — shaxs o‘zining buzilgan huquqini da’vo qo‘zg‘atish yo‘li bilan himoya qilishi mumkin bo‘lgan muddatdir. Bu esa, kunlar, oylar, hattoki yillar bilan hisoblanishi mumkin.
Xo‘sh, merosni egallashda da’vo muddati qanday aniqlanadi?
Bir qarashda murakkab masala ko‘rinadi. Zero, Fuqarolik kodeksining 153-moddasiga ko‘ra, da’vo muddati sud tomonidan faqat nizodagi tarafning sud qaror chiqargunicha bergan arizasiga muvofiq qo‘llanadi. Demak, uni qo‘llashni taraflargina talab qilishi mumkin. Sud esa, da’vo muddatini qo‘llash masalasida o‘zi tashabbusini ko‘rsatishi mumkin bo‘lmaydi.
Shunday bo‘lsada, qo‘llanish to‘g‘risida nizodagi taraf bayon qilgan da’vo muddatining o‘tishi sudning da’voni rad etish haqida qaror chiqarishi uchun asos bo‘ladi.
Fuqarolik kodeksining 69-bobi merosni egallashga doir qoidalarni nazarda tutadi. Masalan, olti oy muddatda meros guvohnomasini berishni, hozir bo‘lmagan merosxo‘rlar xususan, hattoki homila bo‘lgan, biroq hali tug‘ilmagan merosxo‘r bo‘lsa, merosni taqsimlash bunday merosxo‘r tug‘ilganidan keyingina amalga oshirilishi mumkinligini ko‘rsatadi.
Biroq, bu jarayonlar qancha muddatda amalga oshirilishi borasida aniqlik yetishmaydi.
Sud amaliyotidan misol.
Fuqaro A. 1996 yilda vafot etgan. Uning 4 nafar farzandi bo‘lgan. Fuqaro A.ning vafotidan so‘ng vasiyatnoma bo‘yicha merosga bo‘lgan huquq to‘g‘risidagi guvohnoma berilgan. Demak, vasiyatnoma asosida merosxo‘r merosni egallagan. Biroq, boshqa farzandlar vasiyatnomani, vasiyatnoma bo‘yicha merosga bo‘lgan huquq to‘g‘risidagi guvohnomani haqiqiy emas deb topishni, uyning yarmiga merosxo‘r deb topishni so‘ragan. Vaholanki, meros qoldiruvchining farzandlari 2013 yildan vasiyatnoma mavjudligidan va merosga egalik qilinganidan xabardor bo‘lgan. Bu o‘rinda javobgar da’vo muddatini qo‘llashni so‘ragan.
Sudning qarori bilan da’vo muddati qo‘llanilgan va da’vo arizasini qanoatlantirish rad etilgan.