Majburlasada ariza yozmang ishsiz qolib ketish ehtimolingiz yuqori
Amaliyotda juda ham ko‘p duch kelamiz ish beruvchi xodimga tazyiq o‘tkazgan holda o‘z arizasiga ko‘ra ishdan bo‘shatgan holatlarni. Biroq har doim ham sudda ishlar xodimning foydasiga hal bo‘lavermaydi. Chunki xodim ish beruvchi tomonidan ariza yozishga bo‘lgan tazyiqni sudda isbotlab berishi kerak bo‘ladi va va natijada yetarli asoslari mavjud bo‘lmagan xodimning arizasi sudda qanoatlantirilmaydi.
Bugungi kunda sudlar tomonidan MKsining 160-moddasi xodimning tashabbusiga ko‘ra mehnat shartnomasini bekor qilish yuzasidan ishlarni ko‘rishdagi eng nozik jihatlarga e’tiboringizni tortmoqchiman. Mazkur moddaning birinchi qismiga asosan Xodim nomuayyan muddatga tuzilgan mehnat shartnomasini, shuningdek muddati tugaguniga qadar muddatli mehnat shartnomasini o‘n to‘rt kalendar kun oldin bu haqda ish beruvchini yozma shaklda ogohlantirgan holda bekor qilishga haqli. Ya’ni bu yerda agar ish beruvchi xodimning mehnatiga muhtoj bo‘lgan taqdirda ham uni ushlab tura olmaydi xodim arizasini yozganda bunday vaziyatda arizaga mehnat shartnomasini bekor qilish muddatini 14 kundan keyingi kun qilib belgilaydi.
Biroq mazkur moddaning 4-5-qismlari 14 kun o‘tmasdan ham mehnat shartnomasi tomonlarning kelishuviga ko‘ra bekor bo‘lishini tartibga soladi unga ko‘ra, Xodim va ish beruvchi o‘rtasidagi kelishuvga ko‘ra mehnat shartnomasi ogohlantirish muddati tugashiga qadar bekor qilinishi mumkin. Ya’ni xodim va ish beruvchi kelishgan taqdirda 14 kun kutib o‘tirish shart emas. Bu muddat besh kun olti kun va xatto ariza yozilgan kun bo‘lishi ham mumkin. Va bu kodeksda kelishuvga ko‘ra qisqartirilgan ogohlantirish muddati deb ataladi.
Masalaning ham qiziq jihati shu yerda, qonun bo‘yicha 14 kun ogohlantirish muddatida xodim arizasini qaytarib olishga haqli. Biroq moddaning oltinchi bandiga asosan xodim va ish beruvchi o‘rtasidagi kelishuvga ko‘ra belgilangan qisqartirilgan muddatda bu 14 kun qo‘llanilmaydi. Chunki mazkur normaga ko‘ra taraflarning kelishuviga ko‘ra belgilangan ogohlantirish muddati davomida, shu jumladan ogohlantirish muddati so‘nggi kuni ish vaqti tugaguniga qadar xodim o‘zi bergan arizani chaqirib olishga haqlidir.
Maslan, Eshmat bugun 4 iyul bo‘ladigan bo‘lsa, ishdan bo‘shash arizasida meni 5 iyul sanasidan o‘z hohishimga ko‘ra men bilan tuzilgan mehnat shartnomasini bekor qilishingizni so‘rayman deb ariza yozganda. U uchun arizani qaytarib olishning oxirgi kuni 5 iyul ish vaqti tugagunga qadar bo‘lgan vaqt bo‘ladi.
Afsuski amaliyotda ko‘pchilik bilgan 14 kunlik ogohlantirish muddati bunday arizalarga ham ta’luqli deb o‘ylashadi va 14 kun ichida arizani qaytarib olishmoqchi bo‘lishadi. Natijada sudda ham yutqazib qo‘yishadi.
Oliy sudi plenumining 20.11.2023 yildagi 26-sonli qarorining 20-bandida ham bu bo‘yicha muhim tushuntirishlar berilgan. Unga ko‘ra, u holatda, mehnat shartnomasiga alohida qo‘shimcha kelishuv tuzish talab etilmaydi deyilgan. Ya’ni alohida ish beruvchi va xodim o‘rtasida kelishuv shartnomasi shart emas.
Keyingi muhim qoidaga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, mehnat shartnomasini bekor qilish tashabbusi xodim tomonidan bildirilgan bo‘lib, taraflar o‘rtasidagi kelishuv esa, mehnat shartnomasi bekor qilinishini emas, balki mehnat shartnomasini aynan qaysi sanadan bekor qilish to‘g‘risida ekanligini anglatadi. Ya’ni bu yerda kelishuv tashabbuskori xodim deb e’tirof etiladi. Masalan, Eshmat arizasida 5 iyuldan mehnat shartnomasini bekor qilishni so‘rayaptimi u tashabbuskor. Ish beruvchi tomonidan 5 iyul sanasidan mehnat shartnomasini bekor qilinishi esa ish beruvchining mazkur tashabbusga rozi ekanligini. Bu yerda o‘zaro kelishuv bo‘lganligini tasdiqlaydi.
Tushuntirmoqchi bo‘lgan narsamiz. Agar sizni ish beruvchi tazyiq bilan o‘z arizangizga ko‘ra bo‘shatmoqchi bo‘lgan taqdirda, arizangizni yozmang keyin ishga tiklanishingiz imkonsizga aylanib qoladi agar siz o‘zingizga tazyiq o‘tkazilganligini isbotlay olmasangiz.