Ijarachi ijara mulkini remont qilsa, harajatlarni undirib olishga haqlimi?
@Yurist_Xizmati 5189-savol:
Assalomu alaykum xurmatli yurist bizda Bir muammoli vaziyat bulib koldi iltimos shunga xukukiy xulosa bering. Fargona Davlat universitetining yaroksiz tamir talab yer tulasini tamirlab kafe ochgan Edik. Auksion Yutub olib shartnoma imzoladik . 3-4 oy ishlatik. Kegin podvala elektr tarmogida nosozligi uchun ishlata olmadik. Bu Borda ijara markazi raxbariyatiga yezma murojaat kildik universitet nomidan ijara markazi ni ishchi guruxi kelib monitoring kilib xakikatdan ishlamayetgani yuzasidan dalolatnoma tuzib ketishdi. Shundan Sung ular yil yakunida tel kilib 13 000 000 karzdorlik mavjud deb sudga oshirildi. Fakat onlayn shartnomani bekor kilsalaring shartnoma vaktincha tuxtatiladi deb turib Oldi biz shartnomani onlayn bekor kildik. Sud bulib utdi ijara markazi ni davosi asossiz bulib chikdi. Lekin biz kafeni auksionda kayta Yutub ololmadik. Uni shu universitet Yana kafe egasi Yutub Oldi. Biz kafeni remonti uchun ancha pul sariflagan Edik . Yutub olganlarga rosa iltimos kildim uzimga kaytaringlar deb remont uchun maxalladan kredit xam olgan edim. Endi xech bulmasa Yutub olganlarga remontni xarajatini koplab beringlar deb iltimos kilsam ular norozi bulyapti 3 oydan buyen kafeni xam ochmayyapti Man esa kreditnim Tula olmayapman. Iltimos bu masalada biror bir imkoniyat bormi?
YURIST JAVOBI:
Fuqarolik kodeksining 555-moddasi ijaraga olingan mol-mulkni yaxshilashga oid muhim huquqiy normalarni o‘z ichiga oladi.
Ushbu norma uch asosiy holatni tartibga soladi: ajratib olsa bo‘ladigan yaxshilanishlar, ajratib olib bo‘lmaydigan yaxshilanishlar (rozilik bilan) va roziliksiz amalga oshirilgan yaxshilanishlar.
1️⃣ Ajratib olsa bo‘ladigan yaxshilanishlar — ijaraga oluvchining mulki
Yuqoridagi normaning birinchi qismida ijaraga oluvchi tomonidan mol-mulkning ajratib olsa bo‘ladigan tarzda yaxshilanishi uning mulki hisoblanishi belgilangan. Bunda agar ijaraga oluvchi mol-mulkni buzmasdan, olib ketish mumkin bo‘lgan tarzda yaxshilasa, u holda bu yaxshilanishlar ijaraga oluvchining o‘ziga tegishli bo‘ladi.
♂️ Misol uchun, ijaraga olingan ofisga ijaraga oluvchi o‘z mablag‘i evaziga ko‘chma javonlar yoki ajratilgan stendlar qo‘ysa — bu ajratib olish mumkin bo‘lgan yaxshilanish hisoblanadi va ijaraga oluvchi bu ashyoni o‘zi bilan olib ketishi mumkin.
2️⃣ Normaning ikkinchi qismiga ko‘ra ajratib olib bo‘lmaydigan yaxshilanishlar — rozilik bilan amalga oshirilsa, kompensatsiya to‘lanadi. Ushbu normaning mazmuniga ko‘ra agar ijaraga oluvchi:
▪️ mol-mulkni o‘zgartirib, buzib yoki mustahkam tarzda yaxshilasa (ya’ni uni olib ketib bo‘lmaydigan bo‘lsa),
▪️ va bu ishni ijaraga beruvchining yozma roziligi bilan bajarsa,
▪️ u holda ijaraning tugatilishida sarflagan xarajatlarni qaytarishni talab qilishi mumkin.
♂️ Misol uchun, ijaraga olingan kafe binosining devorlariga yangi kafel yopishtirilsa, shiftiga yashirin yoritish tizimi o‘rnatilsa va bu ishlarga ijaraga beruvchi rozilik bergan bo‘lsa — shartnoma tugaganda ijaraga oluvchi bu xarajatlarning o‘rnini qoplashni talab qilishi mumkin.
3️⃣ Roziliksiz amalga oshirilgan yaxshilanishlar — kompensatsiya qilinmaydi. Normaning mazmuniga ko‘ra agar ijaraga oluvchi:
▪️ mol-mulkni egasining roziligisiz yaxshilasa,
▪️ bu yaxshilanishlar qayta ajratib olib bo‘lmaydigan bo‘lsa, u holda xarajatlarini qoplatib olmaydi, ya’ni pulini yo‘qotadi.
♂️ Masalan, ijaraga oluvchi do‘kon binosining tashqi ko‘rinishini o‘z xohishiga ko‘ra bo‘yab chiqsa yoki derazalarni yangilasa, lekin ijaraga beruvchining roziligini olmagan bo‘lsa, shartnoma tugaganda sarflagan pul kompensatsiya qilinmaydi.
✅ Yuqoridagi qoidalarning mazmuniga ko‘ra siz fuqarolik sudiga (agar YATT yoki yuridik shaxs sifatida ijarga olgan bo‘lsangiz, iqtisodiy sudga) murojaat qilish orqali qilgan xarajatlaringizni undirib olishingiz mumkin.
✉️ Yuristga savol yuborish
Yurist bilan qo‘ng‘iroq orqali bog‘lanish
Barcha turdagi hujjatlarga buyurtma berish
Rasmiy kanalimiz:
@Yurist_Xizmati