Ijara shartnomasi tuzishda va uni bekor qilishda qonun talablariga rioya qiling.
Bugun yuridik xizmatimizdan foydalanmoqchi bo‘lgan bir tadbirkor qabulimizga kelib ijara shartnomasi masalasida o‘z ishlarini topshirib ketdi.
Masala shundan iboratki, 2023 yilning yanvar oyida tadbirkor davlat muassasasiga tegishli binoni ijaraga olgan. Dastlabki ijara shartnoma muddati 5 oyni tashkil qilib. 5 oy tugagandan so‘ng tadbirkor shartnomani uzaytirmaslik va shu yerda o‘z ishini yakunlashini muassasa rahbariga ma’lum qilgan biroq muassasa rahbaring turli qistovlari bilan shartnomani uzaytirgan. Shundan so‘ng yangi tuzilgan shartnomani bekor qilishni so‘rab muassasa rahbariga yozma tarzda murojaat qilgan bundan tashqari Davlat mulkini ijaraga berish markazning hududiy bo‘limiga ham bu bo‘yicha ma’lumot yuborgan biroq asosiy ijara markazdan rad javobini olgan, muassasa rahbari esa murojaatni javobsiz qoldirgan. Natijada bugungi kunda tadbirkorda 200 mln qarzdorlik kelib chiqqan. Achinarlisi tadbirkor bu ijaraga olingan mulkdan deyarli foydalanmagan.
Vaziyatda tadbirkor tomonidan qanday xatoliklar qilingan? Tadbirkor shartnomani bir tomonlama bekor qilish yuzasidan mulkdorni ogohlantirgan bo‘lsada, jarayonni oxiriga yetkazmagan. Fuqarolik kodeksining 384-moddasiga asosan Shartnoma qanday shaklda tuzilgan bo‘lsa, uni o‘zgartirish yoki bekor qilish to‘g‘risidagi kelishuv ham shunday shaklda tuziladi. Ya’ni bu vaziyatda ham shartnomani bekor qilish yuzasidan tomonlar o‘zaro kelishuvga erishishlari lozim edi.
Tomonlar o‘zaro kelishuvga erishmadi? Mazkur holatda qanday protsessual jarayon bo‘ladi?
Yuqoridagi moddaning 2-qismiga asosan Bir taraf shartnomani o‘zgartirish yoki bekor qilish haqidagi taklifga ikkinchi tarafdan rad javobi olganidan keyingina yoki taklifda ko‘rsatilgan yoxud qonunda yoinki shartnomada belgilangan muddatda, bunday muddat bo‘lmaganida esa — o‘ttiz kunlik muddatda javob olmaganidan keyin, shartnomani o‘zgartirish yoki bekor qilish haqidagi talabni sudga taqdim etishi mumkin.
Ya’ni shartnomani bekor qilish yuzasidan taklif yuborilgandan so‘ng, ikkinchi tomondan javob bo‘lmadimi tadbirkor shartnomani bekor qilish yuzasidan sudga murojaat qilishi lozim edi.
Biroq Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 18.12.2009 yildagi 203-sonli qarorining 25-bandida FK 382-moddasining to‘rtinchi qismiga ko‘ra bir taraf shartnomani bajarishdan to‘la yoki qisman bosh tortib, qonun yoxud taraflarning kelishuvida bunga yo‘l qo‘yilsa, shartnoma tegishlicha bekor qilingan yoki o‘zgartirilgan hisoblanadi deb belgilangan. Ya’ni bu yerda asosiy masala shartnoma shartlariga borib taqaladi.
Ish sudga chiqish arafasida. Sizning shartnoma bilan bog‘liq munosabatlarda protsessual qoidalarga to‘g‘ri amal qilishingiz cho‘ntagingizni va vaqtingizni tejashingizda katta ahamiyatga ega.