Xodimning yaqini vafot etganda, agar u so‘rasa ish haqi saqlanmagan ta’til berilishi majburiy bo‘lishi kerak.
Xodimlarning shaxsiy hayotida yuz beradigan shunday voqealar bo‘ladiki, bunday vaqtlarda ish xodim uchun ikkinchi darajali masalaga aylanishi mumkin.
Masalan, xodimning nikoh qurishi, farzandi tug‘ilishi, yaqin qarindoshining vafot etishi va shunga o‘xshash holatlarda xodim ishga bormasligi aniq, chunki, bunday vaziyatlarda xodimning yuragiga ish-pish degan narsa sig‘maydi.
Lekin bunday vaziyatlar yuz berganda xodimga ishga kelmaslikka imkon beruvchi qonuniy asoslar yetarli emas. Agarki, ta’til jadvali bo‘yicha xodimning mehnat ta’tilga chiqish vaqti kelgan bo‘lsa boshqa gap. Xodim yoki homilador ayol bo‘lsa, yo bo‘lmasam, ayoli farzand dunyoga keltirgan bo‘lsa ham, ortiqcha cheklovsiz muddatidan oldin haq to‘lanadigan mehnat ta’tiliga chiqib ketishi mumkin. Agar avvalroq foydalanib bo‘lgan bo‘lsa, bu ham muammo. Boshqa holatlarda ish beruvchi istasa, xodimga ishga kelmaslikka ruxsat bermasligi ham mumkin. Amaliyotda uchrab turadi bunaqasi. Bu endi jiddiy masala.
Biz bu muammoni xodimga ish haqi saqlanmagan ta’til berish yo‘li bilan hal qilish mumkin deb hisoblaymiz.
Faqat buning uchun Mehnat kodeksiga tegishli o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish kerak bo‘ladi.
Qarang, amaldagi Mehnat kodeksining 241 va 242-moddalarida ish haqi saqlanmaydigan ta’tillarni berish tartibi ko‘rsatilgan. Bunda MK 241-moddasi taraflarning kelishuviga ko‘ra ish haqi saqlanmaydigan ta’til berish haqida bo‘lsa, 242-moddasi xodimning talabiga ko‘ra berilishi shart bo‘lgan ish haqi saqlanmaydigan ta’til haqida.
Birinchisi – MK 241-moddasidagi taraflar kelishuvi deganda, agar ish beruvchi kelishmasa, ya’ni rozi bo‘lmasa, xodimning ish haqi saqlanmagan ta’til berish haqidagi arizasini rad qilishi mumkin. Demak, masalan, nikoh to‘yi bo‘layotgan xodimning arizasiga ish beruvchi rad javobi bersa, u bunday ta’tilga ketolmaydi va natijada progulga yo‘l qo‘ygan bo‘ladi. Ish beruvchi istasa, uni jazolashi mumkin.
Biz aytayotgan taklifga MK 242-moddasidagi xodim talab qilsa, ish beruvchi berishi majburiy bo‘lgan ish haqi saqlanmagan ta’til varianti mos tushadi.
Ya’ni, biz MK 242-moddasiga xodimning xohishiga ko‘ra ish haqi saqlanmaydigan ta’til berish majburiy bo‘lgan holatlar ro‘yhatiga qo‘shimcha sifatida quyidagilarni kiritishni taklif qilyapmiz:
➖nikoh tuzilganda, farzandi tug‘ilganda, yaqin qarindoshi vafot etganda va shu kabi jamoa kelishuvi, jamoa shartnomasi yoki mehnatga doir boshqa huquqiy hujjatlarda belgilangan boshqa hollarda – 4 kalendar kungacha.