Xodimga majburiy progul uchun o‘rtacha ish haqini hisoblashda qaysi davr hisobga olinadi?
Agar fuqarolik sudlari xodimni noqonuniy bo‘shatilgan degan hulosaga kelsa, uni o‘zining ilgarigi lavozimiga ishga tiklaydi va xodimning da’vo talabidan kelib chiqib, unga majburiy progul vaqti uchun ish haqi undirib beradi.
Yangi MKning 561-moddasiga ko‘ra mehnat shartnomasini bekor qilishga oid yakka tartibdagi mehnat nizosini ko‘rib chiqayotgan sud xodimni noqonuniy bo‘shatilgan degan fikrga kelsa, xodimga majburiy progulning butun vaqti uchun o‘rtacha ish haqini undirish haqida qaror chiqaradi.
Mana shu joyida fuqarolik sudlarida majburiy progul summasi uchun o‘rtacha ish haqini hisoblashda yangi Mehnat kodeksi talablari hisobga olinmayapti va eskicha amaliyot ishlayati degan fikrimiz bor.
Ma’lumki, Vazirlar Mahkamasining 1997 yil 11 martdagi “O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan normativ hujjatlarni tasdiqlash to‘g‘risida”gi qarori bilan “O‘rtacha oylik ish haqini hisoblab chiqarish tartibi” tasdiqlangan.
Mazkur Tartibning 5-bandida “boshqa barcha hollarda (1—4-bandlarda ko‘rsatib o‘tilganlardan tashqari) o‘rtacha oylik ish haqi keyingi 2 kalendar oyidagi o‘rtacha oylik ish haqidan kelib chiqib belgilanadi” deyilgan.
Yaqin-yaqingacha majburiy progul uchun o‘rtacha ish haqini hisoblash yuqoridagi Tartibning 1-4-bandlarida ko‘rsatilmagani uchun 5-bandga muvofiq xodimni ishdan bo‘shashdan oldingi 2 kalendar oydagi ish haqidan hisoblab kelingan. Ya’ni, masalan, xodim 2023 yil 1 aprel kuni ishdan bo‘shagan bo‘lsa, 2023 yil fevral va mart oyida olgan ish haqlaridan kelib chiqib hisoblangan. Bu hisob-kitob albatta Vazirlar Mahkamasining 1997 yildagi 133-sonli qarori, ya’ni eski Mehnat kodeksini amalga oshirish bilan bog‘liq holda qabul qilingan qarorda ko‘rsatilgan talab edi.
Biroq, yangi Mehnat kodeksi qabul qilingan va u 2023 yil 30 apreldan kuchga kirganku. Nima deb o‘ylaysiz? Yangi Mehnat kodeksida ham majburiy progul uchun o‘rtacha ish haqi ana shu keyingi 2 kalendar oydagi ish haqidan olinishi ko‘zda tutilganmi?
Unday emasda. Bu borada o‘rtacha ish haqi va uni hisoblab chiqarish tartibi yangi Mehnat kodeksining 257-moddasida aniq ko‘rsatilgan hamda bu moddada majburiy progul kabi holatlarda o‘rtacha oylik ish haqi xodimning keyingi 2 kalendar oyidagi ish haqidan hisoblash ko‘rsatilmagan.
Aksincha, MK 257-moddaning birinchi qismida “ushbu Kodeksda nazarda tutilgan barcha hollar uchun o‘rtacha ish haqi u hisoblanadigan oydan oldingi 12 oyni tashkil etuvchi hisob-kitob davri yoxud agar xodim 12 oydan kam ishlagan bo‘lsa, amalda ishlangan davr uchun xodimga hisoblangan ish haqidan kelib chiqqan holda belgilanadi” deyilgan.
Tushunyapsizmi, barcha hollar uchun birdek hisob-kitob nazarda tutilyapti.
Ya’ni, barcha hollarda o‘rtacha ish haqi xodimning oldingi 12 oylik hisob-kitob davridan, agar xodim 12 oydan kam ishlagan bo‘lsa, amalda ishlagan davri uchun hisoblangan ish haqidan kelib chiqib hisoblanadi.
Mehnat kodeksi qonun va agar 133-sonli Vazirlar Mahkamasi qarorida boshqacha, Kodeksda boshqacha bir-biriga zid qoidaku deydigan bo‘lsak, “Normativ-huquqiy hujjatlar to‘g‘risida”gi qonunning 18-moddasiga asosan qonun ustunligini bilamiz. To‘g‘rimi?