Bermud Uchburchagi
Bermud uchburchagi – bu Bermud orollari, Floridadagi Mayami va Puerto-Riko oralig‘idagi hudud bo‘lib, uning maydoni 1000 kvadrat kilometrdan ziyodroq. Uni, shuningdek, “shayton dengizi”, “Atlantika qabristoni”, “qarg‘alganlar dengizi” deb ham atashadi. Ana shu nomlar orasida eng ommalashgani “Bermud uchburchagi” bo‘lib qoldi. Lekin nega endi Bermud? Axir Bermud orollari bu uchburchak tepaliklaridan biri, xolos. Qolaversa, hudud markazida ham joylashmagan. Ehtimol, ko‘plab sirli yo‘qolishlar aynan Bermud orollari atrofida sodir bo‘lgani, so‘zning o‘zi ham ancha ifodali va jarangdor ekanligi bunga sabab bo‘lgandir? Xullas, “Bermud uchburchagi” so‘zi iste’molga o‘zining fonetik qiymati tufayli kirib kelgan, deyish asosliroq bo‘ladi.
Mazkur hudud sohillarining relefi yaxshi o‘rganilgan, ular neft va boshqa foydali qazilmalar izlab bir necha bor qazilgan. Yilning turli davrlarida suv oqimi, uning tuzlilik darajasi va harorati, okean ustida havo massalarining harakati – barcha tabiiy ma’lumotlar o‘rganilib, maxsus kataloglarga kiritilgan. Bu hudud shu kabi boshqa geografik joylardan unchalik jiddiy farq qilmaydi.
Sirli olovlar va G‘alati Halokatlar
Dengizchilar Bermud uchburchagini turlicha atashadi: “ajal uchburchagi”, “falokat keltiruvchi dengiz”, “Atlantika qabristoni”. Ko‘p asrlar davomida sayohatchilar tasodifan bu joyda ba’zan sirli sokinlikka, ba’zan esa dahshatli bo‘ronlarga duch kelishgan. Xristofor Kolumb ham, ummonning mana shu qismiga kelganida, o‘zining kema jurnaliga qiziq dalilni yozib qo‘ygan: guruh a’zolari suvda o‘ziga xos, nurlanuvchi dog‘lar suzib yurganini ko‘rishgan. Bu sirli yog‘dular – ko‘pikka o‘ralgan nurlanuvchi dog‘larni hozirgi kunda ham kuzatish mumkin. Ba’zan bu nurlanish shu darajada kuchli bo‘ladiki, uni hatto kosmosdan ko‘rish mumkin. “Apollo-12″ fazoviy kemasida uchgan amerikalik astronavtlarning hisobotida ko‘rsatilishicha, start payti ular Bermud uchburchagi hududida g‘ayrioddiy lipillagan yog‘duni ko‘rishgan. Mazkur xavfli zonada bo‘lganlar ham g‘alati sukunatlar, suv o‘ramlari va tasodifiy dovullar haqida gapirishadi. Bundan tashqari, barcha asbob-uskunalar bu yerda buzilib qoladi yoki to‘g‘ri ishlamaydi, kompas millari g‘irillab aylanaveradi; uchuvchilar ob-havoning to‘satdan yomonlashganini ko‘rishgan. Sirli o‘zgarishlar boshlanishidan burun esa ufqni g‘alati sariq tuman qoplab olarkan.Bermud uchburchagi ba’zan dengiz va havoda haqiqiy xavf tug‘diradi. Bu joy Yer yuzidagi kompas to‘g‘ri ishlamaydigan ikkita hududdan biridir. Buning natijasida esa kema va samolyotlar noto‘g‘ri yo‘nalishda harakatlanishi, bu haqda komanda a’zolari umuman bilmasligi mumkin. Balki aynan shuning uchundir, bu yerda hatto dengiz jonivorlari ham g‘alati: baliqchilar bir necha bor g‘alati hodisaga – to‘nkarilgan (qorni osmonga qaragan) holda suzayotgan baliqlarga duch kelishgan.
Arvohlar
Bermud uchburchagi 1840 yildanoq mudhish nom chiqara boshlagandi. O‘shanda Bagam orollari poytaxti – Nassau porti yaqinida fransuzlarning “Rozali” nomli yelkanli kemasi paydo bo‘lib qolgandi. Uning barcha yelkanlari ko‘tarilgandi, hamma asbob-uskunalar soz edi, biroq kema guruhi yo‘q edi. Uni ko‘zdan kechirishganida aniqlandiki, kema ajoyib, soz holatda, hech qanday shikastsiz, yuki ham joyida ekan. Lekin ekipaj qayoqqa g‘oyib bo‘lgan? Kema jurnalida ham, ishning mohiyatiga aniqlik kirituvchi birorta yozuv topilmadi. “Bermud uchburchagi” atamasi qachonlardir dengiz sirlari haqida yozuvchi amerikalik adib Vinsent Gaddis tomonidan o‘ylab chiqilgandi. U shunday yozgan: “Floridadan Bermud orollariga, u yerdan – Puerto-Rikoga va keyin yana Bagam orqali Floridaga xayolan chiziq torting. Kema halokatlarining ko‘pchilik qismi aynan mana shu uchburchakda sodir bo‘ladi”. Reportyorlar ham, ko‘pchilik kemalar halokati yoki g‘oyib bo‘lishini tavsiflashda “Bermud uchburchagi” atamasini qo‘llashga harakat qilganlar. To‘g‘ri, bu hol sirli va xavfli “uchburchak” bilan aloqador ko‘pchilik jumboqlarning yechimini bermaydi. Masalan, Britaniyaning “Atlanta” kemasi 1880 yil yanvarda Bermud orollaridan Angliyaga yo‘l olgan. Uning 290 kishilik ekipajini asosan yosh stajyorlar tashkil etardi. Kema izsiz g‘oyib bo‘lgan, eng sinchkov qidiruvlar ham natija bermadi. Britaniya Harbiy dengiz flotiga qarashli oltita kema, bir-biridan bir mil uzoqlikda suzib, “Atlanta” g‘oyib bo‘lgan hududni tekshirishdi. Qidiruv to‘rt oy davom etdi, ammo hech qanday halokat izlari uchramadi. 1881 yilda esa “Elen Ostin” yuk kemasi Bermud uchburchagi chegarasida “arvoh kema”ga – yelkanlari yoyilgan kichikroq kemaga duch keldi. Bu g‘alati kemachaning bortiga yuk sifatida ko‘p miqdorda qizil daraxt ortilgan, ammo komandadan asar ham yo‘q edi. “Elen Ostin”ning kapitani avvaliga bunaqa omadga ishonolmadi. U tashlab ketilgan bu kemani o‘zinikiga tirkab olishga qaror qilib, unga o‘z odamlarini yubordi. Biroq kutilmaganda kuchli shamol ko‘tarildi. Kemalar bir-biridan ajralishdi va egasiz kema ko‘zdan yo‘qoldi. Ikki kundan so‘ng “Elen Ostin”dagilar o‘sha kemaning dengiz yuzida sokin suzib borayotganini ko‘rishdi. Ikki kun oldin unga yuborilgan matroslar o‘lishgan ekan. Ammo sirli kema jumboqlari bu bilan tugamadi. “Elen Ostin” kapitani, qimmatbaho yukli bu kemani qanday qilib bo‘lmasin qo‘lga kiritishga qattiq ahd qildi. Lekin yana bo‘ron ko‘tarildi va sirli kema, kapitan tomonidan unga yuborilgan kishilar bilan birga yana g‘oyib bo‘ldi. Bu safar u qayta paydo bo‘lmadi. XX asrda bu yerdagi ilk sirli holat – 1918 yilda AQShning “Siklop” kemasining yo‘qolishi bo‘ldi. Uzunligi 500 fut, sig‘imi 19,5 tonna bo‘lgan bu kema 4 martda Karib dengizi bo‘ylab Barbadosdan Norfolk tomon yo‘lga chiqdi. “Siklop” 309 kishidan iborat komandasi va qimmatbaho yuk – marganets rudasi bilan birga yo‘qolganida, uni nemislar minasiga uchragan yoki suvosti kemasi tomonidan yo‘q qilingan, deb o‘ylashdi (Birinchi jahon urushi ketayotgandi). Ammo keyinroq nemislarning harbiy arxivlari tekshirilganda, bu farazni chetga surishga to‘g‘ri keldi. Hujjatlarning tahlili shuni ko‘rsatardiki, “Siklop”ning yo‘lida mina ham, suvosti kemalari ham bo‘lmagan ekan. Kema g‘oyib bo‘lgan kuni ob-havo juda yaxshi, dengiz to‘lqinlari me’yordagidek, shabada yengil edi.
Bularning bari kemaning bo‘ronga uchragan bo‘lishi mumkinligini rad etadi. Harbiy dengiz floti vakillari ham: “Bizning flotimiz tarixida “Siklop”ning g‘oyib bo‘lishi eng sirli jumboqlardan biridir”, deb bayonot berishgan.
Bu kemalar bir-biriga mutlaqo o‘xshamasdi. Ularning yuk miqdori, kattaligi, yasalgan yili turlicha edi. Biroq bari bir-biriga o‘xshash holatlarda yo‘qolishgan: barchasida radioperedatchiklar mavjud bo‘lsa-da, birorta kema radio orqali yordamga chaqiruvchi “SOS” signalini bermagan. Bundan tashqari, ular g‘oyib bo‘lgan vaqtlarda hech qanday bo‘ron ham bo‘lmagan. Bermud uchburchagida olib borilgan eng batafsil qidiruv ishlari ham bu kemalar va ular komandasining g‘oyib bo‘lish sababini izohlab berolmadi. Faqat Yaponiyaning “Rayfuku Maru” yuk kemasi bundan mustasno. U 1924 yilning qishida Bagam va Kuba oralig‘idan turib, qo‘rqinchli xabar yuborgan. Radiogrammaning oxirgi so‘zlari shunday edi: “Xavf tasavvurga sig‘maydigan darajada buyuk… Aftidan… Biz qutulib ketolmaymiz…” Bu qanday xavf ekanini baribir hech kim bilolmadi. Yana ham jumboqlirog‘i, “Rayfuku Maru”ning yordam so‘rab yuborgan chaqiruv chignalini olib, unga ko‘makka borgan boshqa kemadagilar, ko‘rsatilgan hududda hech nima topolmadi: na kema parchalari, na biror jasad yo‘q edi. Bu Bermud uchburchagining navbatdagi qurboni edi…
