1 Marhala 25-30 kilometrga teng.
1 Sotix — maydon o‘lchovi bo‘lib, 10 x 10=100 metr kvadratga teng.
1 Botmon — 78 pudga yoki 128 kg.ga teng.
1 Qarich — bosh barmoq bilan jimjiloqning barmoq yoyilmasiga teng, ya’ni 19-20 santimetrga teng.
1 Enlik — bir barmoq eniga teng (18-20 mm) yoki 1 enlik-6 ta arpa donasining bo‘ylanmasiga teng.
1 Farsax (farsang) — masofa o‘lchov birligi — 6 km.ga teng,
1 yig‘och — masofa o‘lchov birligi — 5985 metr, ba’zi joylarda 8-9 km.ga teng
1 tanob — maydon o‘lchovi, turli joylarda turlicha: bir gektarning oltidan biridan to yarim gektarigacha bo‘lgan.
1 Put — 16 kg.
1 Isbat (barmoq) — 2-2,5 santimetr.
1 Qadoq — 409,5 gramm.
1 Chorak — 250 gramm.
1 Tutam — (Markaziy Osiyoda)=9 sm: arqon yoki tayoqni siqib ushlagan qo‘l to‘rtta barmog‘ining kengligiga mos tarzda tanlangan uzunlik birligi.
1 Qadam — 63-71 sm.ga teng uzunlik o‘lchovi.
1 Shair — 1 misqolga teng. 1 misqol-asosan 4,25 gramm, ba’zan 4,50 gramm, 4,64 gramm deb olingan.
1 Quloch — ikki qo‘lning o‘rta barmoq uchlari orasidagi masofaga teng.
Monat tarzda tanlangan uzunlik o‘lchovi, 8 qarichga teng.
1 Quloch Buxoroda=142 sm., Farg‘onada 167 sm.
1 Arshin — bir qadamga teng.
1 Qadam (Markaziy Osiyoda) — 63-71 sm. deb olingan.
1 Tosh (farsax) — Sharq mamlakatlarida keng qo‘llanilgan. 9-12 ming qadamga yoki 6-8 chaqirimga to‘g‘ri kelgan masofa.
1 Chaqirim — 1006 metrga teng.
1 Gaz — 0,71 metrga teng uzunlik o‘lchov birligi. Hozirgi vaqtda bir gaz (Eronda) 104 sm.ga teng. Ilgari Markaziy Osiyoda 24 barmoq eni (1 barmoq eni 6 dona arpa doni eniga teng) yoki 7 musht eni (tayoqni ushlagandagi eni) 1 gaz bo‘lgan. Xorazmda 1 gaz 12 dyuym (30,48 sm.)ni tashkil qilgan. Buxoroda 1 gaz XVI-XVII asrlarda 78,74 sm., XIX asrda 106,68 sm., Toshkent, Samarqand va Turkistonda (XIX asrda) 88,9 sm. Andijon va Marg‘ilonda (XIX asrda) 83-84 sm. bo‘lgan.
1 Paxsa — 60 santimetrga teng.
1 Qo‘sh (suv) — ho‘kiz bilan bir kunda haydalgan yerni sug‘orish uchun ketgan suvga teng deb olingan.
1 Tegirmon — tegirmon toshini aylantiradigan miqdordagi ariq suviga teng.
1 Paysa — 50 grammga teng og‘irlik o‘lchovi.
1 Paqir — 2 tiyinlik chaqa pul.
1 Miri — 5 tiyinlik chaqa pul.
1 Tanga — Buxoro amirligida 15 tiyinga, Qo‘qon xonligida 20 tiyinga teng bo‘lgan kumush pul.
1 So‘lkavoy — 1 so‘mlik tanga.
1 Aruzza (guruch doni)-0,017 gramm.
1 Sha’ira (arpa doni)-0,059 gramm.
1 Habba — 0,059-0,071 gramm.
manba:
http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1361