Server Nima?
Server — bu boshqa kompyuterlar, qurilmalar yoki dasturlar (mijozlar)ga xizmat ko'rsatish uchun mo'ljallangan maxsus kompyuter yoki dastur. Serverlar tarmoqlar orqali mijozlar bilan ma'lumotlar almashadi va turli xizmatlarni taqdim etadi. Serverlar ko'pincha katta hajmdagi ma'lumotlarni saqlash, ularga ishlov berish, tarmoq orqali ma'lumotlarni yetkazib berish yoki dasturiy ta'minotni boshqarish uchun ishlatiladi.
Serverlarning Turlari
Veb-server: Veb-saytlarni internet orqali foydalanuvchilarga taqdim etadi. Eng mashhur veb-serverlar Apache, Nginx va Microsoft IIS hisoblanadi. Veb-server foydalanuvchidan so'rov qabul qiladi va tegishli veb-sahifani mijozga qaytaradi.
Fayl-server: Tarmoqdagi boshqa kompyuterlar bilan fayllarni ulashish imkonini beradi. Ushbu serverlar ko'pincha korporativ muhitlarda foydalaniladi, chunki ular foydalanuvchilarga ma'lumotlarga masofadan kirish imkonini beradi.
Dastur serveri: Mijoz kompyuterlari uchun dasturiy ta'minotni taqdim etadi. Dastur serverlari foydalanuvchi so'rovlari asosida muayyan dasturlarni ishga tushiradi va ularga kirish imkonini beradi.
Ma'lumotlar bazasi serveri: Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlarini (MBT) boshqaradi va foydalanuvchilarga ma'lumotlarni yaratish, saqlash va tahrirlash imkonini beradi. Ommabop ma'lumotlar bazasi serverlari orasida MySQL, PostgreSQL va Microsoft SQL Server mavjud.
DNS-server: Domen nomlarini IP-manzillarga aylantirish bilan shug'ullanadi, bu esa internetning ishlashini ta'minlaydi.
Email-server: Elektron pochta xabarlarini yuborish, qabul qilish va saqlash uchun ishlatiladi. SMTP, IMAP va POP3 protokollari orqali ishlaydi.
Serverlarning Texnik Xususiyatlari
Serverlar odatda yuqori darajadagi apparat xususiyatlariga ega bo'ladi. Ular katta hajmdagi xotira (RAM), yuqori darajadagi protsessorlar (CPU), tezkor va katta hajmli saqlash moslamalari (HDD yoki SSD) bilan jihozlangan bo'ladi. Bu ularning katta miqdordagi so'rovlarni qayta ishlash va katta hajmdagi ma'lumotlarni saqlash imkoniyatini oshiradi.
Serverning Ishlash Mexanizmi
Serverlar tarmoqqa ulangan holda ishlaydi va mijozlar tomonidan yuborilgan so'rovlarni qayta ishlaydi. Masalan, foydalanuvchi brauzer orqali veb-saytga kirganda, brauzer veb-serverga so'rov yuboradi. Veb-server bu so'rovni oladi, kerakli sahifani yaratadi va uni brauzerga qaytaradi. Shuningdek, serverlar odatda 24/7 rejimda ishlaydi, ya'ni ular uzluksiz faoliyat ko'rsatadi.
Server Xavfsizligi
Server xavfsizligi katta ahamiyatga ega, chunki serverlarda ko'pincha muhim va maxfiy ma'lumotlar saqlanadi. Shuning uchun serverlarni hujumlardan himoya qilish uchun turli xil xavfsizlik choralarini ko'rish kerak. Bu choralar orasida xavfsizlik devori (firewall), antivirus dasturlari, shifrlash (encryption) va kirish nazorati (access control) tizimlari mavjud.
Serverlar Tashkiloti va Bulutli Texnologiyalar
So'nggi yillarda serverlarni bulutli texnologiyalar orqali tashkil etish ommalashmoqda. Bulutli serverlar foydalanuvchilarga ma'lumotlarni saqlash va ularga kirish imkonini beradi, ammo bu ma'lumotlar fizik jihatdan foydalanuvchidan uzoqda joylashgan bo'lishi mumkin. Bulutli xizmatlar, masalan, Amazon Web Services (AWS), Google Cloud va Microsoft Azure orqali taqdim etiladi. Bu turdagi serverlar bizneslar va jismoniy shaxslarga o'z ma'lumotlarini ishonchli va qulay tarzda boshqarish imkoniyatini beradi.
Xulosa
Serverlar zamonaviy axborot texnologiyalari infratuzilmasining asosi hisoblanadi. Ular foydalanuvchilarga internet xizmatlari, ma'lumotlar bazasi boshqaruvi, dasturiy ta'minot va boshqa ko'plab xizmatlarni taqdim etadi. Ularning ishonchliligi va xavfsizligi esa butun IT ekotizimining samaradorligini ta'minlaydi.